107/2017: Archikatedra Świętych Wita, Wacława i Wojciecha - Praha (Praga) (Praga 1: Hradčany) (Czechy, kraj Praga)

(III. nadvori 48/2)

budowa świątyni rozpoczęła się w 1344 r., a ukończono ją i poświęcono dopiero w 1929 r. Wojny, zawieruchy dziejowe i brak funduszy powodowały długie przerwy w pracach. Najstarszą gotycką częścią katedry jest prezbiterium wraz z transeptem i południową wieżą.
Dzisiejsze główne wejście oraz część świątyni do nawy poprzecznej budowane było podczas ostatniego etapu prac, na przełomie XIX i XX w., i naśladuje stylem oryginalną gotycką budowlę. Pierwszymi budowniczymi katedry byli Matyas z Arras, a po jego śmierci Peter Parler. Pochowani są w prezbiterium praskiego kościoła.
Katedra ma 124 m długości; 33,24 m wysokości (nawa główna) i 37,5 m szerokość, natomiast szerokość w miejscu nawy poprzecznej to 60 m.

Do środka świątyni prowadzą trzy neogotyckie portale. Na drzwiach po lewej stronie (wejście) znajdują się rzeźby przedstawiające sceny z życia św. Wojciecha. Drzwi po stronie prawej (wyjście) ozdobiono scenami przedstawiającymi dzieje św. Wacława. Na podwójnych środkowych drzwiach reliefy przedstawiają historię budowy katedry. Projekt wykonał Otakar Spaniel pod koniec 20 XX w. Pomiędzy dwiema strzelistymi wieżami (82 m wysokości) widnieje rozeta z witrażem przedstawiającym stworzenie świata, który zaprojektował Frantisek Kysela.
Aby go nie zasłonić, organy umieszczono w bocznej nawie. Pod rozetą można zobaczyć rzeźby osób zasłużonych przy ostatnim etapie budowy katedry, po prawej stronie architekci Kamil Hilbert i Josef Mocker, po lewej historyk Zdenek Wirth oraz malarz Frantisek Kysela.

Przez wieki główne wejście prowadziło od strony Starego Pałacu Królewskiego przez Złotą Bramę. Nazwano ją tak ze względu na mozaikę przedstawiającą Sąd Ostateczny. Została wykonana w 1367 r. przez Petera Parlera z tysięcy złotych płatków przywiezionych  do Pragi z Wenecji oraz z miliona kawałków czeskiego szkła i kwarcu. Nad środkowym łukiem portalu klęczy fundator katedry, cesarza i król czeski Karol IV wraz ze swoją żoną Elżbietą Pomorzanką. Kraty zamykające wejście ozdobione zostały w latach 50-tych XX w. reliefami z kalendarium i znakami zodiaku. Na tablicy symbolizującej grudzień można zobaczyć scenę przedstawiającą świniobicie.

Obok Złotej Bramy wznosi się najwyższa wieża katedry, licząca 96,5 m wysokości. Po 287 schodach można wejść na taras widokowy. Widać dobrze rożne etapy budowy katedry, gotycka część wieży powstała z kamienia, taras widokowy jest renesansowy, zakończenie wieży i kopuła noszą ślady barokowej przebudowy z XVIII w. Uwagę zwraca przede wszystkim złota krata w oknie południowej wieży, nad którym umieszczono monogram cesarza Rudolfa II. Za kratą znajdują się największy dzwon - Zygmunt, mierzy on 2 m wysokości, a jego średnica to 2,5 m. Został odlany w 1549 r.
W górnej części wieży za czasów Rudolfa II zainstalowano zegar z dwiema tarczami, górna pokazuje godziny godzina, a dolna minuty.

Niektóre witraże zostały Frantisek Kysel. Innym artystą był Max Svabinski. Spośród witraży wyróżnia się secesyjny witraż przedstawiający św. Cyryla i Metodego. W 1930 r. zaprojektował go Alfons Mucha, jest zainstalowany w oknie jednej z kaplic, tzw. Nowej Kaplicy Arcybiskupiej. Sąsiaduje z nią kaplica Schwarzenbergów. W witrażowym oknie widnieje herb rodziny. Od 1598 r. w dolnym prawym rogu tarczy herbowej umieszczono ściętą głowę  Turka, na której siedzi gawron. Była to scena, którą pod koniec bitwy zobaczył dowodzący wojskami Adolf Schwarzenberg. Na pamiątkę zwycięstwa nad armię turecką pod twierdzą Raab dodano ten element. W transkrypcie katedry znajduje się witraż projektu Maxa Svabinskiego, wykonany pod koniec lat 30 XX w. Przedstawia Sąd Ostateczny.
W lewym, dolnym rogu widać pochód czeskich monarchów pochowanych w kryptach katedry praskiej: Ferdynanda I, Rudolfa II, Władysława Pogrobowca, Jerzego z Podiebradów, Wacław IV i Karola IV.
Przy filarach, gdzie łączą się nawy ustawiono XVII-wieczne drewniane pozłacane figury ośmiu patronów czeskich: św. Wita, św. Jana Nepomucena, św. Zygmunta, św. Wojciecha, św. Wojciecha, św. Ludmiły, św. Wacława, św. Prokopa, św. Norberta. Główny neogotycki ołtarz pochodzi z końca XIX w. Przed ołtarzem znajduje się królewskie mauzoleum, gdzie pochowani są krewni Rudolfa II: Ferdynand I, Anna Jagiellonka i  jej syn, Maksymilian II.

W prezbiterium znajdują się kamienne nagrobki książąt i królów z pierwszej czeskiej dynastii Przemyślidów, a także biskupów i arcybiskupów. Nieco za ołtarzem widnieje brązowy posąg najmłodszego czeskiego kardynała Bedricha Schwarzenbergów.

W szklanej kasecie umieszczono relikwie św. Wojciecha, które w 1038 r. wywiózł z Gniezna książę Brzetysław.

Uwagę przyciąga nagrobek św. Jana Nepomucena, znajdujący się niemal naprzeciwko relikwii św. Wojciecha. Zaprojektowany został w 1736 r. przez Josefa Emanuela Fischera von Erlach. Mierzy 5 m wysokości i wykonany jest w całości ze srebra. Nieco dalej po lewej stronie widać oratorium królewskie.
Zbudowane w 1493 r., kiedy na tronie czeskim zasiadali Jagiellonowie. Na balustradzie znajdują się herby ziem, którymi władali: Dalmacji, Górnych Łużyc, Bośni, Węgier, Czech, Moraw, Luksemburga, Śląska i Dolnych Łużyc.

Kierując się do wyjścia po lewej stronie znajduje się kaplica św. Wacława. Powstała w XIV w. i jest dziełem dwóch pierwszych budowniczych: Matyasa z Arras oraz Petera Parlera. Ściany kaplicy zostały wyłożone 1345 kamieniami szlachetnymi i półszlachetnymi pochodzącymi z terenów królestwa czeskiego. Malowidła ścienne także pochodzą z XIV w. Pośrodku kaplicy znajduje się gotycki nagrobek św. Wacława. Witraże w oknach wykonano w 1965 r. W rogu znajdują się drzwi , które prowadzą do skarbca z klejnotami koronacyjnymi. Zamknięte są na siedem zamków, a klucze do nich otrzymuje siedem najważniejszych osób w państwie: prezydent, premier, arcybiskup praski, przewodniczący sejmu, przewodniczący senatu, primator (prezydent) Pragi oraz proboszczu kapituły katedralnej.

W podziemiach - niedostępnych dla zwiedzających - groby królewskie: Karol IV i jego cztery żony, Wacław IV, Jerzy z Podiebradów, Rudolf II.

Źródło: Kantor W.: Praga. SBM Renata Gmitrzak, 2013.