242/2016: Opactwo Benedyktynów w Tyńcu - Kraków (Dębniki) (woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków)

(ul. Benedyktyńska 37)

Pierwsza świątynia została wzniesiona w 2. poł. XI w. Jej relikty odkryto podczas wykopalisk w obrębie prezbiterium w latach 60. XX w. Kościół rozbudowano w XV w. Obecny kształt zawdzięcza przebudowie barokowej z czasów opata Stanisława Łubińskiego (pocz. XVII w.). Upamiętnia ją tablica wmurowana nad wejściem do kościoła. Przed pożarem w 1831 r. wieże miały barokowe hełmy podobne do zwieńczeń kościoła kamedułów na Bielanach. Dzisiejsze dachy pochodzą z XIX w. Na przyporach przy wejściu stoją figury patronów świątyni: świętych Apostołów Piotra i Pawła.

Prezbiterium
Ołtarz został wykonany podczas ostatniej przed kasatą przebudowy świątyni w 2. poł XVIII w. Wykonano go z czarnego marmuru dębnickiego, wzbogacając pewne elementy marmurem różowym. W górnej części ołtarza, tzw. Glorii, aniołowie trzymają narzędzia męki Apostołów: krzyż (św. Piotr) i miecz (św. Paweł). Obraz przedstawia patronów świątyni, kontemplujących Trójcę Świętą. Rzeźby są tematycznie związane z Apostołami:
- po naszej lewej stronie ze św. Piotrem: św. Petronela z berłami (wg apokryfów córka św. Piotra, symbolizująca nawróconych na chrześcijaństwo z judaizmu) i św. Grzegorz Wielki (następca i wielki czciciel św. Piotra),
- po prawej naszej stronie ze św. Pawłem: św. Barbara z monstrancją (symbolizująca nawróconych na chrześcijaństwo z pogaństwa) i św. Tekla z księgą (wedle apokryfów towarzyszka podróży misyjnych św. Pawła po Grecji.
Nad obrazem widnieje napis Isti sunt viri sancti facti amici Dei - Ci święci mężowie (Piotr i Paweł) stali się przyjaciółmi Boga.
Umieszczone wzdłuż ścian drewniane stalle do dziś są używane przez mnichów podczas wspólnych modlitw.
Nad stallami z prawej strony widać fragmenty fresku
przedstawiającego hołd Króli. Jego fundatorem był opat Stanisław Baranowski (+1526), zaś anonimowy malarz wzorował się zapewne na jednym z drzeworytów Albrechta Durera. Ponad freskiem widać zamurowane okna gotyckie.

Ambona została wykonana z drewna lipowego w poł. XVIII w. Kształt łodzi ma przywoływać na myśl łódź Kościoła Stojąca obok kobieta to alegoria wiary; trzyma w dłoni kotwicę (nadzieja) i gołębia (dary Ducha Świętego).


W kościele znajduje się 6 kaplic:

- Kaplica Najświętszego Sakramentu;

- Kaplica św. Benedykta - obraz ołtarzowy został namalowany w poł. XVIII w. przez Andrzeja Radwańskiego. Przedstawia św. Benedykta pomiędzy alegoriami Wstrzemięźliwości (kobieta z wędzidłem), Miłości Niebiańskiej (kobieta ze skrzydłami) i Miłości Ziemskiej (kobieta w jaskrawej sukni). Na sklepieniu kaplicy namalowano chwałę niebiańską św. Benedykta. Święty w otoczeniu swych duchowych synów i córek jest wieńczony laurem zwycięstwa. Pośród licznych świętych można dostrzec Kazimierza Odnowiciela trzymającego kartę z napisem 100 wsi przeznaczam dla Tyńca. Na pendentywach przedstawiono personifikacje czterech cnót kardynalnych (roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie i męstwo). Nad przejściem do kaplicy Najświętszego Sakramentu namalowano obietnice przekazane św. Benedyktowi, naprzeciw śmierć Bolesława Śmiałego, współfundatora Tyńca, wedle pewnych przesłanek pochowanego w prezbiterium tynieckiego kościoła;


- Kaplica chrzcielna - dawniej kaplica była pw. Świętego Krzyża. W ołtarzu znajduje się obraz przeniesiony ze znajdującej się niegdyś naprzeciwko kaplicy Wszystkich Świętych. W górnej strefie ołtarza umieszczono obraz św. Gertrudy, średniowiecznej mistyczki, propagującej kult Serca Jezusowego. Na ścianach widnieją relikty barokowych malowideł odkrytych podczas prac konserwatorskich;

- Kaplica św. Scholastyki - była siostrą św. Benedykta. Benedyktynki czczą ją jako swoją założycielkę. Patronka kaplicy widnieje na obrazie w ołtarzu. W górnej strefie ołtarza znajduje się obraz przestawiający ostatnią rozmowę św. Benedykta ze św. Scholastyką. Na pozostałościach fresków na ścianach kaplicy  widać cztery kobiece postaci alegoryczne, nawołujące do modlitwy i kontemplacji: Miłość, Postępowanie, Pokój, Czystość obyczajów;

- Kaplica Niepokalanego Poczęcia - dawniej kaplica nosiła wezwanie świętych Wojciecha, Wacława i Kazimierza. Nad obrazem ołtarzowym widzimy wizerunek św. Wacława. Obecny wystrój kaplicy pochodzi XVIII w. Aktualne wezwanie kaplica nosi od 1828 r., kiedy ostatni benedyktyn tyniecki, ks. o. Jakub Łabowski, założył Arcybractwo Niepokalanego Poczęcia;

- Kaplica św. Anny - na obrazie ołtarzowym widzimy św. Annę uczącą Maryję czytania. W górnej części ołtarza został umieszczony obraz św. Barbary. W kaplicy św. Anny znajduje się wejście na chór organowy.