Muzeum Starych Zegarów - Szczebrzeszyn (woj. lubelskie, pow. zamojski, gm. Szczebrzeszyn)

(pl. Tadeusza Kościuszki 1)

ekspozycja otwarta w sierpniu 2018 r. Zbiór liczy ponad 300 eksponatów. Powstała z inicjatywy oraz w oparciu o kolekcję Leszka Marka Dudy.

Tematem przewodnim są zegary wahadłowe wiszące, wyłącznie typu szwarcwaldzkiego. Były nazywane także zegarami ludowymi, wiejskimi, kuchennymi lub drewniakami.

Ich wspólną cechą jest mechanizm
metalowo-drewniany z napędem łańcuszkowym (sznurkowym) i ciężarkami. Różnice wynikają tylko z wyglądu zewnętrznego.

Nazwa wywodzi się z miejsca powstania i produkcji - Schwarzwald. Pierwszy zegar tego typu powstał w XVII w. Pod koniec XIX w. były produkowane przez firmy zegarmistrzowskie: Haas, Beha, Kienzle.

Kolekcja podzielona jest na kilka części:
- półdrewniaki,
- drewniaki,
- kasetony,
- architekty,
- porcelanki,
- ramowe,
- skrzynki,
- kukułki,
- pamiątki,
- naślady.

Półdrewniaki - to najstarsze zegary. pochodzą z końca XVIII i początku XIX w. Charakteryzują się mechanizmem przeważnie jeszcze drewnianymi osiami, w układzie rzędowym, gdzie sekcje chodu i bicia umieszczono jedną za drugą. Następnie osie drewniane zastąpiono metalowymi, a wahadło wewnątrz zegara.

Drewniaki - wyróżniają się tarczą frontową - prostokąt zwieńczony półkolem. Na tarczy malowano cyferblat i różne elementy dekoracyjne. Sekcje chodu i bicia umieszczono obok siebie.

Kasetony - to frontowa kaseta z oszklonymi drzwiczkami. Nazywane był również obrazkowymi, krajobrazowymi, lub zegarami ikonowymi.

Architekty - posiadają bardzo bogato zdobiony front elementami stosowanymi w architekturze. Są tu kolumny, gzymsy, figury, czy też aplikacje
z kolorowego drewna i metalu.

Porcelanki - mają front wykonany z porcelany. Najczęściej spotykane były na dworach i w bogatych domach mieszczańskich.

Ramowe - to profilowane ramy różnego kształt  (okrągłe, elipsy, fali i kartusze) szklanym cyferblatem zdobionym ornamentem lub obrazkiem. Zegary okrągłe najczęściej spotykane były w urzędach, biurach i szkołach.

Skrzynki - to zegary w obudowie skrzynkowej z tarczą za oszklonym.i  drzwiczkami na drugiej osadzonej w ozdobnej ramce szybce, która zdobiona jest pejzażem, portretem czy ornamentem roślinnym.

Kukułki - posiadające mechanizm sygnalizowania godzin przypominający kukanie kukułki. Fronty były zdobione snycerką ptasio-roślinną. Pierwszy zegar z kukułką stworzył Franz Ketterer z Schowaldu w w 1730 r. Jest wykonywany do dzisiaj

Pamiątki - przywożone z uzdrowisk, wczasowisk. Są bogatszą wersją odmianą drewniaków.

Naślady - to XX-wieczne naśladownictwa zegarów szwarcwaldzkich. Produkowane był w  latach 50. i 60.-tych  w ZSRR, NRD, Czechosłowacji i Polsce. Były stosowane jako zegary-pamiątki w stylu zakopiańskim.

Do Muzeum można wejść z pieskiem. Jeśli to sunia, może chodzić, jeśli piesek zaleca się noszenie.

Źródło:
* ulotka informacyjna.