Kościół pw. Zwiastowania NMP ; Sanktuarium Matki Bożej Skaplerznej - Tomaszów Lubelski (woj. lubelskie, pow. tomaszowski, gm. Tomaszów Lubelski)

(ul. Królewska 1)

ufundował go ordynat Tomasz Zamoyski w 1627 r. Pierwszy kościółek uległ zniszczeniu, więc w 1727 r. został ufundował nowy przez Michała Zdzisława Zamoyskiego. Świątynia została wzniesiona z ociosanych modrzewiowych bali ma konstrukcję zrębową. Powstała na planie prostokąta z dwoma kwadratowymi, trzykondygnacyjnymi wieżami, W kruchcie warto zwrócić uwagę na prostokątną, kamienną chrzcielnicę z XVI w.
W ołtarzu głównym znajduje się, słynący z cudów, obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z 1. połowy XVII w. w srebrnej, częściowo złoconej sukience, otoczony wotami i sznurami korali. W 1994 r. obraz został ukoronowany.
Na zasuwach umieszczono obrazy: Zwiastowania i Niepokalane Poczęcie, a po obu stronach malowane na deskach postacie świętych: Jana Chrzciciela i Tomasza Apostoła.

W szczycie ołtarza obraz św. Anny Samotrzeć oraz rzeźby przedstawiające świętych Wojciecha i Stanisława. We wnęce mensy znajduje się drewniana trumna z ornamentem rokokowym z połowy XVIII w., w której spoczywa postać w stroju rycerskim, prawdopodobnie św. Feliks. Na ścianach prezbiterium wiszą trzy XVIII-wieczne obrazy: św Kajetan i Adoracja Trójcy Świętej przez patriarchów zakonu trynitarzy oraz Antoni Padewski.


W nawach bocznych znajduje się sześć późnobarokowych ołtarzy. Po lewej stroni znajdują się:
- w pierwszym: obraz św. Józefa (XVIII w.), w zwieńczeniu ołtarza św. Andrzeja Apostoła (XVIII w.), a w antepedium kosz z kwiatami;
- w drugim: obraz św. Michała Archanioła (XVIII w.), zwieńczenie - św. Jan Kanty (XVIII w.), antepedium - Michał Archanioł  wzywający na Sąd Ostateczny (XIX w.);
- w trzecim: obraz (w zależności od okoliczności) św. Wojciecha (XVI w.), św. Teklę (XVIII w.) lub Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (XX w.), zwieńczenie - św. Katarzyna, a po bokach św. Jan Nepomucen i Kazimierz Królewicz, antepedium - Matka Boża Różańcowa adorowana przez anioły (XIX w.).
Po prawej stronie :
- w pierwszym: obraz św. Walentego (XVIII w.), zwieńczenie - św. Marii Magdaleny (XVII/XVIII w.), antepedium - Apoteozę Kościoła (XVIII w.);
- w drugim: obraz św. Antoniego Padewskiego (XVII w.), zwieńczenie - Stygmatyzację św. Franciszka (XVIII w.), antepedium - kazanie św. Antoniego Padewskiego do ryb (XVIII/XIX w.);
- w trzecim: obraz św. Mikołaja (XVIII w.) lub Najświętszego Serca Pana Jezusa, zwieńczenie - św. Weronika z chustą (XVIII w.) i anioły, antepedium - symbole Wiary i Nadziei (XIX w.).

W kościele znajduje się ambona z postaciami czterech ewangelistów wieńczy baldachim z rzeźbą  Michała Archanioła.
W belce tęczowej umieszczona jest rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego, Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty z 1. połowy XVII w.
Do kościoła prowadzi brama z przełomu XVIII/XIX w.. Przy niej stoi figura przydrożna. Za bramą stoi drewniana dzwonnica z XVIII w., a także kamienna rzeźba anioła z połowy XVIII w. z krzyżem trynitarskim.

Źródło:
* Miniprzewodnik Roztocze. Zamość, 2016. S. 23-24.